Π.Π.Γ προετοιμασία Α΄γυμνασίου

Η τροφική αλυσίδα απεικονίζει την τροφική σχέση ανάμεσα σ' ένα φυτό, σ' ένα φυτοφάγο ζώο και σ' ένα σαρκοφάγο ζώο.

Οι τροφικές αλυσίδες απεικονίζουν απλές, μόνο, τροφικές σχέσεις, περιγράφουν δηλαδή ποιος οργανισμός τρέφεται από ποιον, χωρίς να παρέχουν ποσοτικά στοιχεία. Σε αυτές απεικονίζεται μόνο ένα ζώο ως τροφή ενός άλλου.

Στη φύση οι τροφικές σχέσεις είναι πιο πολύπλοκες. Η πολυπλοκότητα αυτή απεικονίζεται στα τροφικά πλέγματα

Το τροφικό πλέγμα απεικονίζει τις τροφικές σχέσεις στη φύση, οι οποίες είναι πιο πολύπλοκες απ' ότι δείχνουν οι τροφικές αλυσίδες.

Κατά την εξουδετέρωση οξέος από βάση (ή αντίστροφα) δημιουργούνται νέες χημικές ουσίες, τα άλατα.

Ένα από τα άλατα που χρησιμοποιούμε καθημερινά είναι το μαγειρικό αλάτι (χλωριούχο νάτριο NaCl). Άλατα είναι επίσης το μάρμαρο, η κιμωλία, ο γύψος, το κέλυφος των αβγών.  Οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες στα σπήλαια δημιουργούνται από τα άλατα στο νερό που στάζει. 

Ιδιότητες των βάσεων

• Κάθε βάση είναι χημική ένωση
• Έχουν καυστική γεύση και σαπωνοειδή αφή.
• Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών. Για παράδειγμα, διάλυμα βάσης αλλάζει το κυανό χρώμα του βάμματος του ηλιοτροπίου σε μενεξεδί. 
• Οι βάσεις αντιδρούν με οξέα και σχηματίζονται άλατα (εξουδετέρωση). 
• Βάσεις είναι το υδροξείδιο του ασβεστίου οξύ που βρίσκεται στο ασβεστόνερο, το υδροξείδιο του αργιλίου  που βρίσκεται στα αντιόξινα χάπια,  η αμμωνία  (ΝΗ₃) που χρησιμοποιούμε στα τραύματα, η μαγειρική σόδα ....
• Διαλύουν τα λίπη, για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται ως καθαριστικά
• Τα Διαλύματα των βάσεων είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού.

Όταν αναμειγνύεται ένα οξύ με μία βάση, προκαλείται χημική αντίδραση, που ονομάζεται εξουδετέρωση. Σ' αυτήν δημιουργούνται νέες χημικές ουσίες, τα άλατα και παράγεται νερό. 

Δείτε ένα βίντεο ...

Ιδιότητες των οξέων

• Κάθε οξύ είναι χημική ένωση
• Έχουν ξινή γεύση (λεμόνι, ξίδι).
• Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών. Για παράδειγμα, διάλυμα οξέος αλλάζει το κυανό χρώμα του βάμματος του ηλιοτροπίου σε κόκκινο. 
• Τα οξέα αντιδρούν με βάσεις και σχηματίζονται άλατα (εξουδετέρωση). 
• Οξέα είναι το κιτρικό οξύ που βρίσκεται στα λεμόνια, το οξικό οξύ που βρίσκεται στο ξίδι, το υδροχλωρικό οξύ (HCl) που βρίσκεται στο γαστρικό υγρό του στομαχιού, το ανθρακικό οξύ που βρίσκεται στα αεριούχα ποτα και στην όξινη βροχή, το μυρμηκικό οξύ με το οποίο προκαλούν τον κνησμό τα μερμήγκια κι οι τσουκνίδες, το ακετυλοσαλικυλικό οξύ στην ασπιρίνη....
• Διαλύουν τα άλατα, για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται ως καθαριστικά.
• Τα Διαλύματα των οξέων είναι καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού.

Στη διατροφική πυραμίδα απεικονίζεται η συχνότητα με την οποία πρέπει να καταναλώνουμε τις διάφορες τροφές.

Περισσότερα...

 ονομάζεται το σύνολο των οργάνων με τα οποία γίνεται η πέψη.

Τα βασικά όργανα του πεπτικού συστήματος είναι τα δόντια, οι σιελογόνοι αδένες, ο φάρυγγας, ο οισοφάγος, το στομάχι, το λεπτό και το παχύ έντερο, το συκώτι, η χοληδόχος κύστη και το πάγκρεας.

Δόντια

Με τα δόντια κόβεται και πολτοποιείται η τροφή. Ανάλογα με το σχήμα και τη λειτουργία τους τα δόντια χωρίζονται σε κοπτήρες, κυνόδοντες, προγόμφιους και γομφίους.

Νεογιλά ονομάζονται τα πρώτα δόντια που αποκτά ένα παιδί, τα οποία αντικαθιστώνται περίπου στην ηλικία των έξι χρόνων.
Μόνιμα ονομάζονται τα δόντια που αντικαθιστούν τα νεογιλά.

 Σιελογόνοι αδένες

Το σάλιο, που εκκρίνεται από τους σιελογόνους αδένες, διασπά το άμυλο και βοηθά στη δημιουργία της μπουκιάς.

Φάρυγγας

Ο φάρυγγας, σε συνδυασμό με τη γλώσσα, εμποδίζουν την μπουκιά να γυρίσει προς το στόμα και την σπρώχνουν προς τον οισοφάγο.

Οισοφάγος 

Σπρώχνει την μπουκιά προς το στομάχι.

Στομάχι

Η μπουκιά αναμειγνύεται με τα στομαχικά υγρά και γίνεται ένα παχύρρευστο υγρό.

Λεπτό έντερο

Με τα υγρά του εντέρου το παχυρρευστο υγρό διασπάται ακόμα περισσότερο. Τα χρήσιμα συστατικά περνούν στο αίμα.

Παχύ έντερο

Τα άχρηστα υπολείμματα της τροφής γίνονται παχύρρευστα και τελικά αποβάλλονται.

Συκώτι

Το συκώτι είναι αδένας, ο οποίος παράγει τη χολή η οποία διασπά τα λίπη.

Χοληδόχος κύστη 

Εδώ αποθηκεύεται η χολή και εκκρίνεται στο δωδεκαδάκτυλο, το αρχικό τμήμα του λεπτού εντέρου.

Πάγκρεας

Το πάγκρεας είναι αδένας, ο οποίος παράγει χημικές ουσίες είναι απαραίτητες για τη διάσπαση υδατανθράκων και πρωτεϊνών Αυτές εκκρίνονται στο δωδεκαδάκτυλο,, το αρχικό τμήμα του λεπτού εντέρου..

ονομάζεται η διαδικασία με την οποία ο οργανισμός μας παίρνει από τις τροφές τα χρήσιμα στοιχεία.

Από τις τροφές παίρνουμε  την ενέργεια και τις πρώτες ύλες που χρειαζόμαστε.

Τα βασικά συστατικά των τροφίμων είναι οι πρωτεΐνες, οι υδατάνθρακες, τα λίπη, τα άλατα και τα ιχνοστοιχεία, οι βιταμίνες και οι φυτικές ίνες.

Πρωτεΐνες

Οι πρωτεΐνες έχουν μεγάλη θρεπτική αξία και είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη του οργανισμού. Παίρνουμε τις πρωτεΐνες κυρίως από τα ζώα και τα προϊόντα τους, δηλαδή από το κρέας, το γάλα και τα αβγά. Πολύ σημαντικές όμως είναι κι οι φυτικές πρωτεΐνες που παίρνουμε κυρίως από τα όσπρια.

Υδατάνθρακες

Οι υδατάνθρακες είναι μία από τις κυριότερες πηγές ενέργειας για τον ανθρώπινο οργανισμό. Βρίσκονται κυρίως στο ρύζι, στα μακαρόνια, στις πατάτες, στο ψωμί αλλά και στα φρούτα, στις ρίζες των φυτών και στα όσπρια.

Λίπη

Το λίπος είναι ένα από τα συστατικά των τροφίμων.Το λίπος καίγεται στο σώμα μας για να έχουμε ενέργεια να κινηθούμε, να αναπνεύσουμε, να μιλήσουμε κλπ. Ταυτόχρονα, το σώμα μας χρησιμοποιεί το λίπος για να αποθηκεύσει ενέργεια. Βρίσκονται στις ελιές, τους ξηρούς καρπούς,  στα λιπαρά ψάρια, στο κρέας και σε ζωικά προϊόντα, όπως το φρέσκο βούτυρο, το τυρί και τα πλήρη γαλακτοκομικά.

Ιχνοστοιχεία

Το ασβέστιο, που είναι χρήσιμο για την ανάπτυξη των οστών και των δοντιών και ιχνοστοιχεία, όπως ο σίδηρος, που βοηθά στη μεταφορά του οξυγόνου στα κύτταρα, ο φώσφορος, το μαγνήσιο, το νάτριο και το κάλιο. Σε ακόμη μικρότερες ποσότητες χρειαζόμαστε στοιχεία, όπως το φθόριο, το ιώδιο, ο ψευδάργυρος και ο χαλκός.

Βιταμίνες

Είναι αναγκαίες για την αξιοποίηση των τροφών από τον οργανισμό, αλλά και για την άμυνα του οργανισμού μας απέναντι στις λοιμώξεις, 

Φυτικές ίνες

Οι φυτικές ίνες είναι ουσίες τις οποίες δεν απορροφά ο οργανισμός μας. Παρόλα αυτά, διευκολύνουν τη διάβαση της τροφής μέσα από τα όργανα του πεπτικού συστήματος.

• Τα άτομα είναι μικροσκοπικά σωματίδια από τα οποία αποτελούνται τα σώματα.
• Τα άτομα αποτελούνται από τον πυρήνα και τα ηλεκτρόνια , που κινούνται γύρω από τον πυρήνα. Ο πυρήνας αποτελείται από πρωτόνια και νετρόνια.

Δείτε για τα άτομα ...

Διαλύματα ή ομογενή μίγματα ονομάζονται τα μίγματα στα οποία δεν μπορούμε να διακρίνουμε τα συστατικά τους, ακόμη και αν χρησιμοποιούμε μικροσκόπιο.

Τα διαλύματα διακρίνονται σε στερεά (κράματα), υγρά και αέρια ανάλογα με τη φύση του διαλύτη τους. Πολλά από τα υλικά που χρησιμοποιούμε καθημερινά είναι διαλύματα. Το κρασί, το αλατόνερο, ο αέρας που αναπνέουμε, ακόμη και τα μπρούντζινα κέρματα είναι διαλύματα!

Διαλυμένες ουσίες ονομάζονται τα υπόλοιπα συστατικά του μίγματος εκτός του διαλύτη, βρίσκονται στο διάλυμα σε μικρότερη αναλογία από αυτόν.

Η ποσότητα μιας ουσίας που διαλύεται σε ένα διαλύτη δεν είναι απεριόριστη, εξαρτάται από τον όγκο και τη θερμοκρασία του διαλύτη. Όσο περισσότερος είναι ο διαλύτης και όσο αυξάνει η θερμοκρασία του, τόσο μεγαλύτερη είναι και η ποσότητα της ουσίας που μπορεί να διαλυθεί σε αυτόν. Για να εξηγήσουμε τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην ποσότητα μιας ουσίας που διαλύεται σε ένα διαλύτη και στη θερμοκρασία του διαλύματος, μελετάμε και πάλι το μικρόκοσμο. Όταν η θερμοκρασία αυξάνεται, αυξάνεται και η ταχύτητα με την οποία κινούνται τα μόρια στα στερεά, στα υγρά και στα αέρια, οπότε και διευκολύνεται η ανάμειξή τους με τα μόρια του διαλύτη.

 Η διαλυτότητα εξαρτάται επίσης από το είδος του διαλύτη και της ουσίας. 

ονομάζεται το συστατικό το οποίο περιέχεται στο διάλυμα σε μεγαλύτερη ποσότητα.

Το νερό ως διαλύτης

Η ευκολία με την οποία διαλύονται οι ουσίες στο νερό οφείλεται στη σύνθεση του μορίου του. Το μόριο του νερού αποτελείται από δύο άτομα υδρογόνου και ένα άτομο οξυγόνου (Η₂Ο). Τα άτομα αυτά είναι συνδεδεμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούν εύκολα τα μόρια του νερού να εισχωρούν στα μόρια ή στα άτομα άλλων ουσιών τα οποία διαλύονται σ' αυτό.

Ετερογενή ονομάζονται τα μίγματα στα οποία μπορούμε να διακρίνουμε τα συστατικά τους με γυμνό μάτι ή με το μικροσκόπιο.

Ίζημα ονομάζεται η επιπλέον ποσότητα στερεής ουσίας που προσθέτουμε και δε διαλύεται, αλλά κατακάθεται στον πυθμένα του δοχείου.

Η μάζα ενός σώματος εκφράζει το ποσό της ύλης από το οποίο αποτελείται. Η μάζα ενός υλικού σώματος είναι το άθροισμα της μάζας των μορίων του. Όσο μεγαλύτερη είναι η μάζα των μορίων και το πλήθος τους, τόσο μεγαλύτερη είναι και η μάζα του σώματος.

Μονάδα μέτρησης της μάζας είναι το χιλιόγραμμο ή κιλό (1 Kg). Το πρότυπο χιλιόγραμμο φυλάσσεται στο Γραφείο Μέτρων και Σταθμών στο Παρίσι. Το πολύτιμο αυτό πρότυπο είναι κατασκευασμένο από κράμα πλατίνας και ιριδίου και φυλάσσεται με μεγάλη προσοχή σε σταθερές συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας.

Μίγματα ονομάζονται οι ουσίες που προκύπτουν από την ανάμειξη χημικών στοιχείων ή χημικών ενώσεων.

Διαλύματα ή ομογενή μίγματα ονομάζονται τα μίγματα στα οποία δεν μπορούμε να διακρίνουμε τα συστατικά τους, ακόμη και αν χρησιμοποιούμε μικροσκόπιο.

Ετερογενή ονομάζονται τα μίγματα στα οποία μπορούμε να διακρίνουμε τα συστατικά τους με γυμνό μάτι ή με το μικροσκόπιο.

Ίζημα ονομάζεται η επιπλέον ποσότητα στερεής ουσίας που προσθέτουμε και δε διαλύεται, αλλά κατακάθεται στον πυθμένα του δοχείου.

Μόριο είναι το μικρότερο τμήμα ενός υλικού που διατηρεί τις ιδιότητές του.

Τα στερεά, υγρά και αέρια υλικά σώματα

Τα υλικά σώματα τα διακρίνουμε εύκολα σε στερεά, υγρά και αέρια, ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Τα μόρια όλων των υλικών σωμάτων κινούνται συνεχώς και τυχαία προς όλες τις κατευθύνσεις.
Στα στερεά σώματα τα μόρια κινούνται πολύ κοντά το ένα στο άλλο και κοντά σε μόνιμες θέσεις τις οποίες δεν αλλάζουν, έτσι ώστε ούτε να πλησιάζουν μεταξύ τους ούτε να απομακρύνονται.
Στα υγρά σώματα, τα μόρια κινούνται αλλάζοντας συνεχώς θέσεις, αλλά παραμένουν κοντά το ένα στο άλλο χωρίς να πλησιάζουν ή να απομακρύνονται μεταξύ τους.
Στα αέρια σώματα, τα μόρια κινούνται ελεύθερα αλλάζοντας συνεχώς θέσεις, χωρίς να πλησιάζουν πολύ μεταξύ τους, μπορούν όμως να απομακρύνονται το ένα από το άλλο όσο είναι δυνατό.

ενός σώματος ονομάζεται ο χώρος που αυτό καταλαμβάνει. Ο όγκος των στερεών και των υγρών είναι σταθερός, ενώ  των αερίων μεταβάλλεται ανάλογα με το χώρο στον οποίο αυτά βρίσκονται. Το σχήμα των στερεών είναι επίσης σταθερό, ενώ το σχήμα των υγρών και των αερίων μεταβάλλεται ανάλογα με το σχήμα του δοχείου που τα περιέχει.

Μονάδα μέτρησης του όγκου είναι το κυβικό μέτρο (1 m³)

Εκφράζει την ποσότητα μάζας του σώματος στη μονάδα του όγκου.

Μονάδα μέτρησης της πυκνότητας είναι το χιλιόγραμμο ανά κυβικό μέτρο (1 Kg/m³)

Εξετάζοντας το μικρόκοσμο, ανακαλύπτουμε ότι τα σώματα με τη μεγαλύτερη πυκνότητα αποτελούνται από μόρια με μεγαλύτερη μάζα ή από μόρια που βρίσκονται πιο κοντά το ένα στο άλλο.

Δείτε για τον όγκο και την πυκνότητα ...